Hoe zit kraakbeen in elkaar?

Deze content is medisch beoordeeld door orthopedisch chirurg Drs. J.I. de Jong. Jan Ide is reeds 35 jaar orthopeed en werkt bij de OPC Kliniek.

En hoe kunt u klachten bij artrose bestrijden?

Bij artrose gaat het kraakbeen van de gewrichten slijten. In dit artikel vertellen wij u meer over de samenstelling en functie van dit belangrijke weefsel om soepel te kunnen blijven bewegen. Een bijzondere eigenschap van kraakbeen is, dat het geen zenuwen bevat. Waar komt dan nu precies die pijn vandaan bij artrose?

hoe zit kraakbeen in elkaar
Kraakbeen is een belangrijk weefsel in de gewrichten, dat de oppervlakte van de twee bot-uiteinden bekleedt. Het is stijver en minder flexibel dan een spier, maar niet zo hard als een bot. Daardoor kan kraakbeen haar hoofdfunctie goed vervullen. En dat is het verminderen van de wrijving tussen de bewegende delen van de gewrichten, zodat ze gemakkelijk langs elkaar heen kunnen glijden en zo functie geven aan het gewricht. Kraakbeen moet sterk zijn, want regelmatig moet één gewricht het hele of een groot gedeelte van het lichaamsgewicht kunnen dragen. Denk hierbij aan bijvoorbeeld het kniegewricht als u op één been gaat staan. Het kraakbeen moet dan ook bestand zijn tegen grote krachten, de druk op het gewricht gelijk verdelen en de schokbelastingen dempen. Het behoud van gezond kraakbeen is dan ook essentieel om het bewegingsapparaat in een goede conditie te houden. Dat geeft u de vrijheid om te gaan en te staan waar u maar wilt.

Wat is het verschil tussen hyalien en fibreus kraakbeen?

Voor het bewegingsapparaat zijn twee soorten kraakbeen relevant. De bot-uiteinden van de gewrichten zijn bekleed met hyalien kraakbeen. Dit wordt ook wel glasachtig kraakbeen genoemd. Het heeft een blauwachtig-melkachtige kleur en is een beetje doorschijnend. Hyalien kraakbeen is spiegelglad, zodat de gewrichtsuiteinden soepel over elkaar kunnen bewegen. Fibreus of vezelig kraakbeen is wit en bevindt zich op locaties met een grote trekbelasting. Het gaat om de tussenwervelschijven, de meniscus in de knie en het kaakgewricht. Ook de verbinding tussen de beide schaambeenderen bestaat uit fibreus kraakbeen. Bij artrose kan het hyalien kraakbeen tot op het bot versleten raken. Door bloedtoevoer vanuit het bot kan er dan soms fibreus kraakbeen gevormd worden. Dit vermindert weliswaar de pijn, maar het kan niet de rol van hyalien kraakbeen overnemen. Dit proces is dus eigenlijk niets meer dan een ‘noodreparatie’.

Wat is de samenstelling van hyalien kraakbeen?

Hyalien kraakbeen bestaat voor ongeveer 90 procent uit water. Daardoor kan kraakbeen niet zichtbaar worden gemaakt op een röntgenfoto. Maar zo’n foto kan de orthopeed wel veel informatie geven over de conditie van het kraakbeen. Een normale spleet tussen beide gewrichtshelften toont aan dat dit flexibele weefsel nog intact is. In de knie moet deze spleet bijvoorbeeld 4 tot 5 mm bedragen. Als het kraakbeen voor een deel is afgesleten, dan komen de beide gewichtsdelen dichter op elkaar te liggen. Dit is op een röntgenfoto te zien aan een nauwere spleet tussen de gewrichten. Dan is er dus sprake van artrose.

Het hyalien kraakbeen is opgebouwd uit vier lagen die geleidelijk overgaan in bot. Hyalien kraakbeen bevat minder dan 5 procent kraakbeencellen of chondrocyten. Deze leggen een raamwerk van collageenvezels aan. Deze vezels zijn spiraalvorming in elkaar geweven en hebben in alle vier de lagen van het kraakbeen steeds een andere richting en onderlinge verbinding. Hierdoor ontstaat een sterke structuur. De bovenste laag is enigszins vervormbaar, zodat er geen schade ontstaat als hierop krachten worden uitgeoefend. De volgende kraakbeenlagen worden steviger, zodat ze een schokdempende werking hebben. De diepste kraakbeenlaag bestaat uit de stevigste collageenvezels. Onder het ‘echte’ kraakbeen bevindt zich nog een laag kalkrijk kraakbeen. Dit vormt de overgang naar het onderliggende bot.

In dit ingenieuze kraakbeenraamwerk zitten proteoglycanen ‘gevangen’. Deze grote moleculen worden ook door de kraakbeencellen gemaakt en willen graag water aan zich binden. Daardoor zwellen de proteoglycanen op. Dit maakt het kraakbeen stijver, elastischer, gladder en sterker. De proteoglycanen zelf zijn opgebouwd uit Glycosaminoglycanen, waaronder Chondroïtinesulfaat, Keratansulfaat en Hyaluronzuur. Deze laatste substantie speelt ook een rol bij de smering van het kraakbeen. Lees over dit laatste meer onder ‘Synoviale vloeistof’.

proteoglycanen
Figuur: Moleculaire structuur van proteoglycanen. Proteoglycaan-moleculen, opgebouwd uit voornamelijk Chondroïtinesulfaat en Keratansulfaat, zijn met elkaar verbonden via lange Hyaluronzuur-ketens. Deze vormen de kraakbeenmatrix door met elkaar én met de rijkelijk aanwezige collageenvezels (niet weergegeven) een dicht netwerk te vormen. Figuur uit: Brinker, M.R. and Miller, M.D. (1999) Fundamentals of orthopaedics. Philadelphia: WB Saunders; 9.

Kan beschadigd kraakbeen zich weer herstellen?

Bij het ouder worden kan de kwaliteit van het kraakbeen afnemen. Het relatieve gehalte aan collageenvezels neemt toe en de hoeveelheid water neemt af. Daardoor vermindert de veerkracht van het kraakbeen. Het gevolg is dat de kraakbeenlaag gaat afslijten en er dus artrose ontstaat. Ook door een ongeval kan het kraakbeen plotseling beschadigd raken. Kleine beschadigingen kunnen eventueel nog gerepareerd worden. Maar als de schade aan het kraakbeenoppervlak iets groter is, dan is de kans op herstel vrijwel uitgesloten met artrose als gevolg. Wereldwijd wordt er veel onderzoek gedaan naar mogelijkheden om beschadigd kraakbeen weer te repareren. Zo loopt er momenteel een groot praktijkonderzoek naar stamceltherapie, waaraan diverse ziekenhuizen in Europa meedoen. Het UMC te Utrecht experimenteert met kraakbeenweefsel dat met een 3D-printer gemaakt kan worden. Ook is er een miljoen euro subsidie versterkt voor een onderzoek naar een kraakbeenpleister. Australische chirurgen zijn druk bezig met het ontwikkelen van een 3D ‘Biopen’, waarmee licht beschadigd kraakbeen kan worden hersteld. In Nederland wordt onder andere in het UMC te Utrecht, de Maartenskliniek te Nijmegen en de Technische Universiteit Twente onderzoek gedaan naar mogelijkheden om de afbraak van kraakbeen te stoppen en terug te laten groeien. Al deze toekomstige behandelmethodes bevinden zich echter nog in een onderzoeksfase. De komende jaren moet blijken of al deze technieken ook effectief werken in de praktijk. Maar medische wetenschappers zijn van één ding overtuigd: op termijn wordt er een afdoende oplossing gevonden om artrose te stoppen!

Slijtend kraakpijn doet geen pijn

Het is een misverstand het slijtageproces voor de pijn en stijfheid zorgt bij artrose. Kraakbeen bevat immers geen zenuwen die pijnsignalen naar de hersenen kunnen doorseinen. Bij deze aandoening ontstaan vrijwel altijd ontstekingen van de gewrichtskapsels. En dat veroorzaakt die nare klachten. Om deze symptomen te verminderen is het daarom belangrijk om deze ontstekingen te bestrijden. Bij matige klachten kunt u Paracetamol gebruiken. Geeft dit geen of onvoldoende resultaat dan kunt u uw arts vragen om een ontstekingsremmende pijnstiller (NSAID). Veel mensen gebruiken deze liever niet vanwege de vervelende bijwerkingen. Gelukkig zijn er ook alternatieven, zoals vloeibare Groenlipmossel, Curcumine of Zwarte Bes-blad. Tot op heden zijn geen bijwerkingen bekend van deze natuurlijke ontstekingsremmers.

Veelgestelde vragen over kraakbeen

Wat is de functie van kraakbeen in de gewrichten?

Dit flexibele weefsel bekleedt de uiteinden van de twee botten die samen een gewricht vormen. Ze verminderen de wrijving, waardoor het gewricht bij het bewegen soepel langs elkaar heen kan glijden. Zo geeft kraakbeen functie aan het gewricht.

Is kraakbeenslijtage op een röntgenfoto te zien?

Omdat kraakbeen vooral uit water bestaat, kan dit weefsel niet op een röntgenfoto zichtbaar worden gemaakt. De orthopeed kan wel aan de hand van de spleet tussen beide gewrichtshelften de conditie van het kraakbeen bepalen. Die wordt kleiner, omdat de gewrichten dichter op elkaar komen te liggen.

Heeft kraakbeen zenuwen?

Nee. Het slijtageproces bij artrose geeft vrijwel geen klachten, omdat er geen pijnsignalen naar de hersenen gestuurd kunnen worden. De pijn en stijfheid worden vooral veroorzaakt door ontstekingen van de gewrichtskapsels.

Kan beschadigd kraakbeen zich weer herstellen?

Wat eenmaal weg is, groeit niet meer terug. Wel zoeken wetenschappers over de hele wereld naar behandelingen om kraakbeen weer te herstellen. Ook in Nederland. Het stoppen van de afbraak van kraakbeen en het laten terug groeien van dit weefsel staat daarbij centraal.

Deel dit bericht

Stuur door via e-mail Print pagina

Gratis boekje "Bewegen zonder pijn"

Download nu gratis het boekje ‘Bewegen zonder pijn’ t.w.v. € 4,95.

Download gratis

Heeft u vragen? Wij helpen u graag.
Neem contact op.

Beoordeling van dit artikel:
Eugene Matthijssen

Geschreven door Eugène Mathijssen

Hoofdredacteur van Bewegen zonder Pijn. Gezondheidsjournalist en auteur van diverse gezondheidsboeken. Zijn belangstelling gaat vooral uit naar alternatieve behandelingsmogelijkheden en andere natuurlijke kruiden en substanties met geneeskrachtige eigenschappen.
Neem contact op Eugène Mathijssen