Kan beschadigd kraakbeen bij artrose herstellen?

Deze content is medisch beoordeeld door orthopedisch chirurg Drs. J.I. de Jong. Jan Ide is reeds 35 jaar orthopeed en werkt bij de OPC Kliniek.

Waarom herstelt een gebroken been wel en beschadigd kraakbeen niet? Over deze vraag breken wetenschappers over de hele wereld het hoofd. Ze zoeken naar manieren om het zelfherstellende vermogen van het kraakbeen te activeren. Hoever zijn deze knappe koppen met hun zoektocht? Bewegen zonder Pijn zet de feiten op een rijtje.

Beschadigd kraakbeen herstellen

Beschadigd kraakbeen herstellen

In Nederland hebben naar schatting 1,4 miljoen mannen en vrouwen last van artrose. Deze aandoening ontstaat op het moment dat het kraakbeen van de gewrichten dunner wordt en in kwaliteit afneemt Dit wordt voor het gemak slijtage genoemd. Naarmate dit proces vordert, wordt bewegen steeds moeilijker en pijnlijker. Kraakbeen is een beetje een vreemde eend in de bijt in vergelijking met andere weefsels van het menselijk lichaam. Beschadigingen kunnen niet hersteld worden, zoals op andere plaatsen in ons lijf wél gebeurt. De slijtage kan daardoor niet worden teruggedraaid. Het is dus heel simpel: wat eenmaal weg is, groeit niet meer terug. Deze slechte herstelcapaciteit van kraakbeen is dan ook één van de grootste onderzoek-uitdagingen van deze tijd. In dit artikel nemen wij de actuele stand van zaken met u door.

Kraakbeen is geen autoband

In uw lichaam worden continu oude en beschadigde cellen afgebroken en vervangen door nieuwe en gezonde exemplaren. Dit proces vindt overal plaats. Van uw botten tot huid en van uw organen tot bindweefsel. Het is daarom dus vreemd, dat uw kraakbeen op dit punt buiten de boot valt. Een verklaring hiervoor is wellicht het gegeven dat kraakbeen geen netwerk van bloedvaten heeft, zodat er geen zuurstof en ook geen bouwstoffen voor herstel kunnen worden aangevoerd. Beschadigd kraakbeen kan daardoor niet opnieuw aangroeien.
Dit is in een studie uit 2016 aangetoond. Onderzoekers concludeerden dat het zelfherstel van kraakbeen stopt op het moment dat de botten zijn uitgegroeid. En dat is al op een leeftijd van rond de 16 jaar. Met het kraakbeen wat op dat moment gevormd is, moet u het dus de rest van uw leven doen. Dat betekent niet dat het kraakbeen vanaf dat moment ook meteen gaat slijten. Het zijn namelijk geen autobanden die na verloop van tijd bij gebruik dunner en dunner worden. Sterker nog: dit weefsel kan met regelmatige beweging en belasting sterk en gezond blijven. Tijdens inspanning wordt het zacht verende kraakbeen ingedrukt. Vervolgens worden bij de ontspanning vanuit het gewrichtsvloeistof voedingsstoffen in het kraakbeen ‘gepompt’, vergelijkbaar met de sponswerking. Dit kan echter niet voorkomen, dat de kwaliteit van het kraakbeen bij het ouder worden achteruitgaat. Dan gaat het ‘slijten’. Dit proces wordt artrose genoemd.

Enige oplossing is gewrichtsvervanging

Nog niet zo lang geleden dachten vrijwel alle orthopedisch artsen en de specialisten in dit vakgebied dat kraakbeen onder geen enkele voorwaarde kan herstellen wanneer het eenmaal beschadigd is. De enige ‘oplossing’ voor artrose was dus een gewrichtsvervanging (bijvoorbeeld een knieprothese) of doorlopende pijnstilling. Echter, een prothese gaat niet zo lang (ongeveer 15-20 jaar) mee en is dus voor jongere patiënten geen goed idee vanwege de herhaal operaties die zeker bij jonge patiënten met een prothese zullen volgen. Een tweede vervanging van een prothese is een moeizame opgave voor zowel patiënt als chirurg. En een derde vervanging is nóg ingewikkelder en de kans op serieuze complicaties zoals infecties, botbreuk en invaliditeit neemt per keer toe. Ook komen niet alle gewrichten in aanmerking voor vervanging vanwege de technische aspecten. Wereldwijd speuren wetenschappers dan ook naar oplossingen die er voor kunnen zorgen, dat kraakbeen zich op dezelfde manier kan herstellen als andere weefsels in het menselijk lichaam. Dit zou een minder ingrijpend medisch alternatief zijn voor een gewrichtsvervangende operatie. Er kan nog niet gesproken worden over échte doorbraken. Maar onderzoekers volgen op dit moment meerdere sporen die mogelijk straks tot succesvolle behandelingen kunnen leiden. De belangrijkste ontwikkelingen leest u hieronder.

Gewrichtsdistractie en artrose

In maart 2019 was het UMC Utrecht even wereldnieuws. Het ging om een nieuwe distractie-techniek bij knie-artrose, waarmee een gewrichtsvervangende operatie voor vele jaren zou kunnen worden uitgesteld. Echter, al in 2011 werd ontdekt dat met deze methode ernstig beschadigd kraakbeen kan herstellen. Dit is waargenomen tijdens een klinische pilotstudie naar gewrichtsdistractie bij mensen met vergevorderde knie-artrose [1]. Deze mensen kregen een externe distractor (een apparaat om het gewricht uit elkaar te trekken en zo te houden) op hun versleten kniegewricht, waarna het bovenbeen en het onderbeen 5 millimeter uit elkaar getrokken werd gedurende 2 maanden. Belangrijk bij deze behandeling was, dat de patiënten met de distractor bleven bewegen (wandelen), om ervoor te zorgen dat er drukverschillen in het gewricht plaatsvonden die een gunstig effect op het kraakbeen en het synoviaal vocht hebben. Er werden na deze behandeling met behulp van röntgenfoto’s en MRI-scans structurele verbeteringen van het kraakbeen waargenomen, die ook een jaar na de distractie nog duidelijk zichtbaar waren (zie figuur) [1].

MRI distractie voor en na


Dit zijn twee MRI-afbeeldingen van hetzelfde kniegewricht, vóór distractie, en één jaar na distractie. Het is op de ‘1 yr after’-afbeelding duidelijk te zien dat het artrotische gedeelte (OA, aan de linkerkant) zich heeft hersteld ten opzichte van de ‘baseline’-afbeelding. Figuur uit: Intema, F. et al. (2011) Tissue structure modification in knee osteoarthritis by use of joint distraction: an open 1-year pilot study. Annals of the Rheumatic Diseases 70;1441-1446.

Er valt wel wat af te dingen op deze techniek, zegt orthopedisch chirurg Jan Ide de Jong. “Het toepassingsgebied is klein, de geschikte patiëntenpopulatie is zeer beperkt en het blijvende effect van de behandeling is ook nogal beperkt, blijkt uit na-onderzoek. Bovendien heeft de techniek iets middeleeuws. Er worden namelijk stalen pennen door huid en bot geboord die aan twee kanten naar buiten uitsteken. Het risico op een serieuze infectie is daardoor aanzienlijk. Dat kan het plaatsen van een prothese later in het leven moeilijker of zelfs onmogelijk maken.”

Stamceltherapie en artrose

Recente ontwikkelingen op het gebied van stamceltherapie kunnen herstel van kleine kraakbeendefecten waarschijnlijk op afzienbare termijn mogelijk maken. Lees hierover meer in het artikel over stamceltherapie.

Injecteerbare pleister en artrose

De Universiteit van Twente gaat binnen twee jaar een ‘injecteerbare pleister’ klinisch testen bij patiënten met knie-artrose. Dit bevat een vulmiddel dat beschadigingen aan het kraakbeen weer glad strijkt. Lees meer over de injecteerbare pleister bij knie-artrose.

Waarom doet artrose pijn?

Er wordt dus steeds meer gezocht naar goede alternatieven voor gewrichtsvervanging of middelen die een gewrichtsvervanging kunnen uitstellen. Vroeg of laat moet dit ongetwijfeld tot een doorbraak gaan leiden. Op dit moment bestaat de behandeling van beginnende en gevorderde artrose vooral uit pijnbestrijding en aanpassingen van de levensstijl, zoals afvallen en gedoseerd bewegen. Hoewel kraakbeen naast bloedvaten ook geen zenuwen bevat, kunnen er toch pijnklachten ontstaan op het moment dat dit weefsel gaat slijten. Er ontstaat irritatie van het gewrichtskapsel dat uiteindelijk leidt tot kapsel-ontstekingen. Dat is de reden dat artrose vaak gepaard gaat met pijn, stijfheid en zwelling.
De mensen die hier last van hebben, zijn aanvankelijk het meest aangewezen op de chemische ontstekingsremmende pijnstillers, zoals NSAIDs (Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs, bijvoorbeeld ibuprofen, diclofenac en naproxen) of op corticosteroïden (bijvoorbeeld prednison). Voor een korte periode kunnen deze middelen echt een uitkomst zijn, maar op de langere termijn hebben vooral de NSAIDs een schadelijke invloed op de maag, op de darmen en op het hart. Daarom krijgt de patiënt maagbeschermers voorgeschreven bij NSAIDs, om bloedingen uit maag- en darmslijmvlies te voorkomen. Corticosteroïden kunnen bij langdurig gebruik ook gevaarlijk zijn, omdat ze de spieren en de botten aantasten. Het is dan ook niet verwonderlijk dat veel mensen met serieuze gewrichtsproblemen open staan voor alternatieve behandelingen. Zo nemen natuurlijke ontstekingsremmers, zoals vloeibare Groenlipmossel, Curcumine of Zwarte bes-blad toe aan populariteit. Zij hebben in meerdere studies laten zien dat het ontstekingsproces en daarmee de afbraak van kraakbeen daadwerkelijk vertraagd of zelfs tijdelijk gestopt kan worden [2,3,4,5,6,7,8]. Lees hierover meer in het online Kenniscentrum of in het gratis te downloaden boekje ‘Bewegen zonder pijn’.

Veelgestelde vragen over beschadigd kraakbeen bij artrose

Kan artrose behandeld worden met stamceltherapie?

Deze behandeling wordt nog niet in Nederland uitgevoerd, omdat de huidige methodes nog geen duurzaam resultaat geven. Het nieuwgevormde kraakbeen vormt zich na verloop van tijd om in botweefsel. In sommige landen – zoals België – kunt u wel terecht voor stamceltherapie.

Waarom krijgen mensen onder de 60 geen prothese?

Omdat een kunstknie of kunstheup maar 15 tot 20 jaar meegaat. Daarom vervangt een orthopeed liever geen gewricht bij jonge mensen. Een tweede vervanging is moeizaam en een derde vervanging is nog moeilijker en kan leiden tot complicaties.

Wat is gewichtsdistractie bij artrose?

Met behulp van een externe distractor wordt het gewricht uit elkaar getrokken en uit elkaar gehouden. Dit stimuleert de aangroei van nieuw kraakbeenweefsel. Deze behandeling wordt in sommige ziekenhuizen aangeboden bij artrose aan de knie of duim. Het blijvende effect is echter nog beperkt.

Hoe wordt beginnende artrose behandeld?

Bij beginnende en gevorderde artrose bestaat de behandeling uit pijnbestrijding. Daarnaast krijgt de patiënt adviezen op het gebied van de levensstijl. Daarbij ligt de nadruk op regelmatig bewegen en streven naar een gezond lichaamsgewicht.

Bronartikelen

[1] Intema, F.; van Roermund, P.M.; Marijnissen, A.C.A.; Cotofana, S.; Eckstein, F.; Castelein, R.M.; Bijlsma, J.W.J.; Mastbergen, S.C.; Lafeber, F.P.J.G. (2011) Tissue structure modification in knee osteoarthritis by use of joint distraction: an open 1-year pilot study. Annals of the Rheumatic Diseases 70;1441-1446.

[2] Pearson, W.; Orth, M.W.; Karrow, N.A.; MacLusky, N.J.; Lindinger, M.I. (2007) Anti-inflammatory and chondroprotective effects of nutraceuticals from Sasha’s Blend in a cartilage explant model of inflammation. Molecular Nutrition & Food Research 51;1020-1030.

[3] Lay, E.; Samiric, T.; Handley, C.J.; Ilic, M.Z. (2012) Short- and long-term exposure of articular cartilage to curcumin or quercetin inhibits aggrecan loss. Journal of Nutritional Biochemistry 23;106-112.

[4] Mathy-Hartert, M.; Jacquemond-Collet, I.; Priem, F.; Sanchez, C.; Lambert, C.; Henrotin, Y. (2009) Curcumin inhibits pro-inflammatory mediators and metalloproteinase-3 production by chondrocytes. Inflammation Research 58;899-908.

[5] Garbacki, N.; Angenot, L.; Bassleer, C.; Damas, J.; Tits, M. (2002) Effects of prodelphinidins isolated from Ribes nigrum on chondrocyte metabolism and COX activity. Naunyn-Schmiedeberg’s Archives of Phramacology 365;434-441.

[6] Chandran, B. and Goel, A. (2012) A randomized, pilot study to assess the efficacy and safety of curcumin in patients with active rheumatoid arthritis. Phytotherapy Research 26;1719-1725.

[7] Coulson, S.; Vecchio, P.; Gramotnev, H.; Vitetta, L. (2012) Green-lipped mussel (Perna canaliculus) extract efficacy in knee osteoarthritis and improvement in gastrointestinal dysfunction: a pilot study. Inflammopharmacology 20;71-76.

[8] Garbacki, N.; Tits, M.; Angenot, L.; Damas, J. (2004) Inhibitory effects of proanthocyanidins from Ribes nigrum leaves on carrageenin acute inflammatory reactions induced in rats. BMC Pharmacology 4;25.

Deel dit bericht

Stuur door via e-mail Print pagina

Meer artikelen lezen in ons kenniscentrum

Gratis boekje "Bewegen zonder pijn"

Download nu gratis het boekje ‘Bewegen zonder pijn’ t.w.v. € 4,95.

Download gratis

Heeft u vragen? Wij helpen u graag.
Neem contact op.

Beoordeling van dit artikel:
Eugene Matthijssen

Geschreven door Eugène Mathijssen

Hoofdredacteur van Bewegen zonder Pijn. Gezondheidsjournalist en auteur van diverse gezondheidsboeken. Zijn belangstelling gaat vooral uit naar alternatieve behandelingsmogelijkheden en andere natuurlijke kruiden en substanties met geneeskrachtige eigenschappen.
Neem contact op Eugène Mathijssen