Fibromyalgie: een complex mysterie van chronische pijn en slaapstoornissen

Deze content is medisch beoordeeld door orthopedisch chirurg Drs. J.I. de Jong. Jan Ide is reeds 35 jaar orthopeed en werkt bij de OPC Kliniek.

Hoe vaak komt fibromyalgie voor?

Maar liefst 2 procent van de Nederlanders tussen de 20 en 60 jaar heeft last van fibromyalgie. Deze reumatische aandoening treft niet de gewrichten, maar tast de spieren en het bindweefsel aan. Met als gevolg: chronische pijn door het hele lichaam. Een diagnose is vaak moeilijk te stellen, omdat fibromyalgie geen zichtbare oorzaak heeft. In dit uitgebreide fibromyalgie-dossier vindt u ook extra informatiepagina’s en nieuwsberichten over deze reumatische aandoening.

‘Mysterieuze’ weke delen reuma die patiënten uit de diepe slaap houdt

Fibromyalgie is een vorm van reuma die niet de gewrichten treft, maar de spieren en het bindweefsel. De Griekse benaming voor deze aandoening is samengetrokken uit de woorden ‘Fibro’ dat staat voor bindweefsel, ‘myo’ dat vertaald kan worden als spier en ‘algie’ dat duidt op pijn. De Nederlandse benaming voor deze ziekte is ‘wekedelenreuma’ of ‘spierreuma’. Fibromyalgie komt voor bij 2% van de volwassen tussen 20 en 60 jaar. Vrouwen hebben tien keer vaker last van deze aandoening dan mannen.

↳Inhoudsopgave fibromyalgie

Wat zijn de symptomen en klachten bij fibromyalgie?
Symptomen fibromyalgie: tenderpoints of pijnpunten
Oorzaak van fibromyalgie
Fibromyalgie en ontstekingen
Wat weet men inmiddels wél over fibromyalgie?
Wat is het verschil tussen fibromyalgie en spierreuma?
Wie stelt de diagnose fibromyalgie?
Diagnose fibromyalgie
Test fibromyalgie of weke delen reuma
Kan ik genezen van fibromyalgie?
Behandeling fibromyalgie met o.a. duloxetine (Cymbalta)
Fibromyalgie voeding, dieet en alcohol
Zo verbetert u de slaap bij fibromyalgie
Informatiepagina’s
Nieuwsberichten

Wat zijn de symptomen en klachten bij fibromyalgie?

Veel mensen vragen zich af of de pijn die ze hebben hoort bij de aandoening fibromyalgie. Pijnklachten zijn inderdaad het gevolg van deze ‘onzichtbare’ ziekte. Fibromyalgie gaat gepaard met chronische pijn en stijfheid verspreid over het lichaam. De meest gevoelige plekken zijn aanwezig in de nek, heupen, schouders en handen. De pijn straalt uit naar de spieren in het hele lichaam. Patiënten hebben daarnaast last van spijsverteringsklachten, huidklachten, eczeem, droge ogen en droge mond. Daarnaast gaat fibromyalgie gepaard met een tintelend of branderig gevoel in de ledematen. De klachten zijn ’s morgens meestal het hevigst. Daarnaast wordt er bij veel patiënten een afwijking in het slaappatroon geconstateerd. Door het ontbreken van een goede nachtrust raken ze oververmoeid. Dit kan leiden tot chronisch energiegebrek en uitputting.

Symptomen fibromyalgie: tenderpoints of pijnpunten

Tenderpoints zijn drukpunten die een hevige en uitstralende pijn kunnen oproepen. Dit is het belangrijkste symptoom van deze aandoening. Het lichaam bevat 18 tenderpoints die aan beide kanten van het lichaam zitten. Niet alleen in de schouder, bekken en nek, maar ook in de ellebogen en knieën. Bij fibromyalgie moeten minimaal 11 van de 18 tenderpoints in het lichaam pijn doen.

Dit zijn de 18 'tenderpoints' bij fibromyalgie. Klik op de afbeelding om te vergroten.

Dit zijn de 18 ’tenderpoints’ bij fibromyalgie. Klik op de afbeelding om te vergroten.

Recent nieuws over fibromyalgie

Oorzaak van fibromyalgie

De precieze oorzaak van fibromyalgie is door de medische wetenschappers nog niet achterhaald. De patiënten hebben meestal een gezond uiterlijk, een normale bloedspiegel en onderzoek toont geen afwijkingen in de spieren of het bindweefsel aan. En zonder zichtbare oorzaak kan er geen diagnose worden gesteld. Daarom hebben artsen de grootste moeite om vast te stellen of een patiënt aan deze ziekte lijdt. Pas in 1976 werd fibromyalgie aangemerkt als een op zichzelf staande aandoening. Dat maakte het mogelijk om een protocol voor artsen te maken om een diagnose te kunnen stellen. Inmiddels wordt al 40 jaar onderzoek gedaan naar de oorzaak van fibromyalgie. De ziekte is echter zo complex, dat wetenschappers niet precies weten waar ze naar moeten zoeken. Daarom worden deze onderzoekprogramma’s zeer breed opgezet. Daarbij concentreert men zich vooral op de verschillen tussen patiënten die lijden aan fibromyalgie en gezonde mensen.

Fibromyalgie en ontstekingen

Bij deze aandoening spelen ontstekingen geen rol. Fibromyalgie beschadigt uw lichaam niet. Wel kan uw conditie als gevolg van deze ‘onzichtbare’ ziekte achteruit gaan.

Wat weet men inmiddels wél over fibromyalgie?

golven slaap fibromyalgieNatuurlijk heeft 40 jaar onderzoek naar deze aandoening wel wat opgeleverd. Het belangrijkste verschil met gezonde mensen is, dat patiënten met fibromyalgie niet in staat zijn om in een diepe slaap te raken. De deltagolven die zorgen voor dit slaapstadium worden verstoord door de alfagolven. En deze golven zorgen voor een wakende toestand. Door chronisch slaapgebrek worden er onvoldoende groeihormonen aangemaakt voor het herstel en onderhoud van het spierweefsel en bindweefsel. Daardoor zou de pijn en stijfheid veroorzaakt kunnen worden. Het chronische slaapgebrek ontstaat volgens onderzoek door afwijkingen in neurotransmitters zoals endorfine, serotonine en dopamine. Dit zijn stofjes die in de hersenen worden aangemaakt en die het lichaam vertellen wat ze moeten doen. Bij patiënten met fibromyalgie is er sprake van een abnormale productie van deze neurotransmitters. Dit leidt niet alleen tot een afwijkend slaappatroon, maar verandert ook de manier waarop het lichaam de pijn beheerst.
Wetenschappelijk onderzoek toont verder aan, dat de oorzaak van fibromyalgie kan worden teruggevoerd op het disfunctioneren van het zenuwstelsel. Dus het immuunsysteem zou geen rol spelen bij deze aandoening. Maar er is nog heel veel onderzoek nodig om op basis van al deze aanknopingspunten de precieze oorzaak van fibromyalgie vast te kunnen stellen.

Wat is het verschil tussen fibromyalgie en spierreuma?

Hoewel de symptomen erg veel op elkaar lijken, gaat het hier toch om twee verschillende aandoeningen. Spierreuma (Polymyalgie Rheumatica) is een auto-immuunziekte. Door een foutje in het afweersysteem valt het lichaam de gezonde cellen aan. Bij fibromyalgie is de oorzaak van de klachten nog steeds onduidelijk. Spierreuma treedt vrij abrupt op bij vooral vrouwen boven de 50 jaar. Fibromyalgie komt voornamelijk voor bij vrouwen tussen de 25 en 40 jaar.

Wie stelt de diagnose fibromyalgie?

Omdat fibromyalgie een reumatische aandoening is, wordt de diagnose door een reumatoloog gesteld. Het kan echter lang duren voordat de huisarts u doorverwijst naar deze specialist. De klachten zijn immers vaag en niet acuut. Ook na doorverwijzing kan het enige tijd duren voordat de reumatoloog de diagnose fibromyalgie stelt. De ziekte is immers niet zichtbaar in het bloed of op röntgenfoto’s. Pas als alle andere mogelijk reumatische aandoeningen zijn uitgesloten, kan er een vermoeden van fibromyalgie bestaan.

Kan een neuroloog fibromyalgie vaststellen?

Nee, het gaat hier om een reumatische aandoening. Dit is dus het terrein van een reumatoloog. Als u eerst door uw huisarts wordt doorverwezen naar een neuroloog, zal deze u doorverwijzen naar de juiste specialist indien hij geen oorzaak voor uw klachten kan vinden.

Diagnose fibromyalgie

Het is voor artsen een complex proces om fibromyalgie vast te stellen. Enerzijds lijken de symptomen op die van andere en veelvoorkomende aandoeningen. Daarnaast kan de aanwezigheid van de ziekte niet worden aangetoond aan de hand van röntgenfoto’s of een bloedonderzoek. De arts zal de diagnose dus moet stellen door andere aandoeningen uit te sluiten. In eerste instantie zal hij fibromyalgie proberen te behandelen met pijnstillers. Als de klachten desondanks blijven toenemen, zal er worden doorverwezen naar een reumatoloog. Hij zal de diagnose stellen aan de hand van een protocol dat in 1990 is ontwikkeld door het American College of Reumatology (ACR):

  • De chronische pijn en/of stijfheid moet minimaal drie maanden aanwezig zijn op drie of meer plekken in het lichaam. Zowel boven als onder de taille en zowel links als rechts van het lichaam.
  • Op minimaal 11 van de 18 afgesproken plaatsen moeten pijnpunten (tenderpoints) aanwezig zijn.

Test fibromyalgie of weke delen reuma

Omdat deze manier van het stellen van de diagnose niet altijd even objectief is (en daardoor veel mensen, ook in het medische circuit, de neiging hebben om fibromyalgie niet serieus te nemen), heeft men in 2010 nieuwe criteria opgesteld voor het diagnosticeren van fibromyalgie. Er wordt nu gebruik gemaakt van de zogenaamde ‘fibromyalgiescore‘. Deze bestaat uit de som van een pijnscore en een symptoomscore. Bij fibromyalgie is de fibromyalgiescore minimaal 12, de pijnscore is minimaal 3 en de symptoomscore is minimaal 5. De ’tenderpoints’ worden tegenwoordig niet meer meegenomen tijdens het stellen van de diagnose.

Pijnscore bij fibromyalgie

Er wordt vastgesteld in welke van de negentien gebieden van het lichaam pijn gevoeld werd gedurende de afgelopen week (ieder pijnlijk gebied krijgt een score van 1). Iemand met pijn in vier gebieden van het lichaam heeft dus een pijnscore van 4. Deze negentien gebieden tellen mee in de score: borst, buik, bovenrug, onderrug, nek, linker schoudergordel, rechter schoudergordel, bovenarm, onderarm, heupgebied (bil, trochanter), bovenbeen, onderbeen en kaak. De laagst mogelijke pijnscore is 0 en de hoogst mogelijke score is 19. (N.B. Het viel ons als redactie op dat dit geen negentien maar dertien gebieden zijn; wij laten dit toch zo staan omdat al onze bronnen dit nu eenmaal aangeven.)

Fibromyalgie symptomen test

Ook wordt er gekeken naar elk van de drie onderstaande symptomen. Er wordt vervolgens gescoord of, en zo ja hoe erg dat symptoom aanwezig was gedurende de afgelopen week:

  • moeheid
  • niet uitgerust ontwaken
  • moeite met nadenken en concentreren

Elk van deze drie symptomen wordt als volgt gescoord:
0 = afwezig
1 = in lichte of milde mate, meestal of periodiek in milde mate
2 = in matige tot aanzienlijke mate: vaak aanwezig en/of van aanzienlijke ernst
3 = in ernstige mate: ingrijpend, continue het leven verstorend

Verder wordt nagegaan hoeveel extra symptomen iemand heeft. Daarbij wordt een lijst gebruikt met 42 voornamelijk lichamelijke symptomen. Het toekennen van de score is afhankelijk van het aantal symptomen dat aanwezig is:
0 = geen van deze symptomen
1 = weinig van deze symptomen
2 = aanzienlijk aantal van deze symptomen
3 = veel van deze symptomen

De lichamelijke symptomen die in aanmerking komen zijn: spierpijn, spastische darmklachten, moeheid, denk- en geheugenproblemen, spierzwakte, hoofdpijn, buikpijn en buikkrampen, doof gevoel/tintelingen, duizeligheid, slapeloosheid, depressie, hardlijvigheid, pijn in epigastrio, misselijkheid, nervositeit, pijn op de borst, vaag zien, koorts, diarree, droge mond, jeuk, piepende ademhaling, fenomeen van Raynaud, urticaria, oorsuizen, braken, zuurbranden, zweertjes in de mond, verdwenen/veranderde smaak, toevallen, droge ogen, kortademigheid, verminderde eetlust, huiduitslag, zonlicht-allergie, hoorstoornissen, snel blauwe plekken, haaruitval, vaak plassen, pijn bij plassen en blaaskrampen.

De symptoomscore is de som van de ernst van de drie symptomen (moeheid, niet uitgerust ontwaken en moeite met nadenken en concentreren) plus het aantal extra symptomen. De symptoomscore heeft dus een bereik van 0 tot 12 punten.

De fibromyalgiescore

De fibromyalgiescore ontstaat door de pijnscore en de symptoomscore op te tellen. De fibromyalgiescore loopt van 0 (geen enkel symptoom van fibromyalgie) tot en met 31 (heel erge fibromyalgie).

Fibromyalgie zelftest

Hier kunt u een Fibromyalgie Zelftest vinden. Aan de hand van zeven vragen kunt u nagaan of u mogelijk last heeft van deze aandoening. Indien de uitslag van deze zelftest daarop wijst, dan is het raadzaam om een afspraak te maken met uw huisarts.

Kan ik genezen van fibromyalgie?

Zoals reeds eerder opgemerkt, er is nog weinig bekend over de oorzaak van fibromyalgie. Dat betekent dat er tot op heden helaas nog geen behandelingsmethode voor deze ziekte is ontwikkeld. Daarom zullen artsen zich uitsluitend kunnen richten op het verminderen van de belangrijkste symptomen: pijn, vermoeidheid, slaapstoornissen en stijfheid. Wetenschappers ontrafelen wel stukje bij beetje het geheim achter deze mysterieuze ziekte. De oorzaak zou mogelijk in de hersenen gezocht moeten worden. In de nieuwssectie bovenaan deze pagina kunt u steeds het laatste nieuws lezen over dit wetenschappelijk onderzoek. Mogelijk leidt dit in de nabije toekomst tot betere behandelingsmethodes. Lees ook de tien tips om uw leven met fibromyalgie aangenamer te maken.

Is fibromyalgie dodelijk?

Het antwoord is kort: nee. Er overlijden geen mensen door fibromyalgie. De aandoening kan echter nog niet behandeld worden. Totdat er een succesvolle therapie is gevonden, zult u dus met fibromyalgie moeten leren leven. Gelukkig zijn er wel al veel behandelingen die de symptomen kunnen helpen verminderen. Verderop kunt u lezen dat u door aanpassingen van uw leefstijl ook veel positieve veranderingen in gang kunt zetten.

Behandeling fibromyalgie met o.a. duloxetine (Cymbalta)

De arts zal paracetamol of een andere pijnstiller tegen de pijn voorschrijven, bijvoorbeeld amitriptyline, duloxetine, pregabalin of gabapentine. Mogelijke alternatieven zijn vloeibare GroenlipmosselCurcumine of Zwarte bes-blad. Hoewel fibromyalgie niet per se gepaard gaat met ontstekingen, zijn er toch patiënten die melden baat te hebben bij deze natuurlijke ontstekingsremmers.
Een fysiotherapeut kan met u oefenen om de lichamelijke conditie en het uithoudingsvermogen te verbeteren. Daarnaast kunt u onder deskundige begeleiding gaan zwemmen, fietsen of wandelen om de spieren sterk en soepel te houden. Verder kan een voedingsdeskundige u helpen om uw voedingsgewoonten te verbeteren, zodat u meer energie opdoet om de vermoeidheid te verdrijven.
Op dit moment wordt onderzoek gedaan naar de behandeling van fibromyalgie met medicinale wiet, een infuus met ketamine en 5-http. Deze laatste stof verhoogt de aanmaak van serotonine in de hersenen die de pijn vermindert en de slaap bevordert.

Fibromyalgie voeding, dieet en alcohol

Wetenschappers vermoeden dat een verstoorde darmfunctie de klachten bij fibromyalgie kunnen verergeren. Daarom is het belangrijk om goed op uw voeding te letten. Voedingsdeskundigen hebben richtlijnen voor een fibromyalgie dieet opgesteld. Dit zijn de basisregels:

  • Eet drie maaltijden per dag. Dus ook het ontbijt niet overslaan. Als u in de ochtend nog geen trek heeft, neem dan toch een stukje fruit of wat yoghurt en een uur later een groter ontbijt.
  • Drink gedurende dag water. Probeer koffie, thee, frisdrank en andere dranken zoveel mogelijk te vermijden.
  • Eet minimaal twee ons groenten en 2 stuks fruit per dag. Blijf zoveel mogelijk van blikvoedsel af.
  • Beperk de inname van suikers zoveel mogelijk.
  • Eet geen fastfood meer.
  • Stop met roken en het drinken van alcohol.
  • Onverzadigde vetten zijn goed voor u. Dat is niet het geval met verzadigde vetten. Ban deze dan ook zoveel mogelijk uit uw dagelijkse voeding.

Lees meer informatie over fibromyalgie en voeding.

Zo verbetert u de slaap bij fibromyalgie

Een betere nachtrust is belangrijk om de symptomen van fibromyalgie te verminderen. Zo kunt u overwegen om een slaapmiddel te gaan gebruiken. Kies wel voor een natuurlijke formule, want medicijnen hebben vaak serieuze bijwerkingen. Valeriaan, passiebloem, hop, kamille en lavendel zijn stuk voor stuk kruiden die de slaapbereidheid bevorderen. Ook het mineraal magnesium en melatonine bevorderen een goede nachtrust. Hier een paar slaaptips:

  • Neem overdag een ‘powernap’ van maximaal 20 minuten. Dit geeft extra energie. Let op dat u niet langer dan 20 minuten slaapt, want anders valt u ’s nachts moeilijker in slaap.
  • Zorg voor regelmaat. Ga op vaste tijden naar bed en sta op vaste tijden weer op.
  • Zorg voor voldoende lichaamsbeweging. U slaapt minder goed als u de hele dag en avond stilgezeten heeft.
  • Drink geen opwekkende dranken voor het slapen gaan ’s avonds. Dus geen koffie, thee, cola of alcohol.
  • Ontspan u voor het slapen gaan. Lees een boek, kijk naar een romantische film of doe ontspannende oefeningen.

  • Probeer het laatste halfuur voor het slapengaan niet meer naar beeldschermen te kijken (tv, computer, telefoon, tablet). Het licht van beeldschermen heeft bij sommige mensen invloed op het dag-nachtritme, en vlak voor het slapengaan kan dit het in slaap vallen in de weg staan.
  • Concentreer u in bed op uw ademhaling. Hierdoor worden uw gedachten rustiger en valt u gemakkelijker in slaap.
  • Meer tips bij fibromyalgie


Tip: Bekijk deze (Engelstalige) video eens. Daarin legt een arts uit waarom het zo belangrijk is om goed te slapen bij fibromyalgie.

Informatiepagina’s

Wat is fibromyalgie
Tips tegen ochtendstijfheid bij artrose, artritis en fibromyalgie
12 onmisbare tips bij Fibromyalgie
Helpt virtual reality therapie bij fibromyalgie?
Kan deze kleur bril pijn bij fibromyalgie verminderen?
Hoe voelt fibromyalgie-pijn aan?
Zo vermindert u fibromyalgiepijn bij overgewicht
Invloed van voeding op fibromyalgie

Nieuwsberichten

Kan lachgas pijn bij fibromyalgie verlichten?
Is Fibromyalgie een auto-immuunziekte?
Veel Engels onderzoek naar oorzaak en behandeling fibromyalgie
Bijzonder boek over fibromyalgie
Darmbacteriën spelen mogelijk rol bij fibromyalgie
Onvoldoende aanmaak serotonine oorzaak van fibromyalgie?
THC in medicinale cannabis bestrijdt pijn bij fibromyalgie
Hoge bloedsuikerspiegel speelt mogelijk rol bij fibromyalgie
Simpele en snelle bloedtest kan straks fibromyalgie aantonen
Onderzoekers vinden wijdverspreide ontstekingen in hersenen fibromyalgiepatiënten
Aangepaste weerstandsoefeningen verminderen pijn bij fibromyalgie
Fibromyalgie-patiënten gevoeliger voor pijn door overactieve hersennetwerken
Psychotherapie vermindert klachten bij Fibromyalgie
‘Handtekening’ in de hersenen helpt bij diagnosticeren fibromyalgie
Zwemmen verlicht pijn bij fibromyalgie
Medicijncombinatie verlicht symptomen fibromyalgie
Amerikanen zetten vraagteken achter Schots onderzoek naar alcohol en Fibromyalgie

Deel dit bericht

Stuur door via e-mail Print pagina

Gratis boekje "Bewegen zonder pijn"

Download nu gratis het boekje ‘Bewegen zonder pijn’ t.w.v. € 4,95.

Download gratis

Heeft u vragen? Wij helpen u graag.
Neem contact op.

Beoordeling van dit artikel:
Eugene Matthijssen

Geschreven door Eugène Mathijssen

Hoofdredacteur van Bewegen zonder Pijn. Gezondheidsjournalist en auteur van diverse gezondheidsboeken. Zijn belangstelling gaat vooral uit naar alternatieve behandelingsmogelijkheden en andere natuurlijke kruiden en substanties met geneeskrachtige eigenschappen.
Neem contact op Eugène Mathijssen