Peesblessure bij paard behandelen

De behandeling van een peesblessure bij het paard is gericht op het verminderen van de ontsteking en spanning. Zo kan verdere schade voorkomen worden. De eerste stap om de ontsteking onder controle te brengen is koelen. Daarnaast zijn er nog vele andere behandelingsopties mogelijk.

De behandeling van peesblessures (lees: ontsteking) is globaal hetzelfde en onafhankelijk van welke pees is aangedaan. De basisprincipes bestaan uit het verminderen van de ontsteking en spanning op de pees om daarmee verdere schade te voorkomen. Daarnaast nauwkeurig de mate van schade vaststellen, zodat een therapeutisch plan, prognose en revalidatieprogramma kan worden opgesteld waarin voldoende tijd voor genezing is vrijgemaakt.

Beperken peesontsteking bij het paard door koeling

De eerste stap bestaat uit het onder controle brengen van de ontsteking, ongeacht of het een acute peesontsteking is of een acute uiting van een meer chronische peesblessure. Koelen is een eerste goede stap wanneer een peesblessure vermoed wordt. Let op: dit koelen dient niet te lang te gebeuren (maximaal 10-15 minuten), omdat bloedvaten bij lage temperaturen samentrekken en de toch al matige doorbloeding van dit gebied anders nog verder afneemt. Howel het omringende weefsel dit zal detecteren en zal reageren met vaatverwijding kan daardoor het effect van koelen weer teniet gedaan worden. Afgezien van koelen met water geldt dit zeker ook voor ice-packs en aanverwante produkten. Het gebruik van koudetherapie wordt doorgaans 3 tot 5 dagen voortgezet na ontdekking van de blessure. Tussen de koelperioden kan het been met een drukbandage ondersteund worden om vocht (oedeem) vorming tussen en rond de pees te voorkomen. Het kan echter nooit de steun van de pees zelf overnemen! In zeer ernstige gevallen kan gips overwogen worden. Nadeel van bandages e.d. is weer dat de temperatuur van het been en dus de pezen (teveel) kan oplopen. Deze behandeling kan worden gecombineerd met zwellingverminderende gel, klei of zalf.

Beperken peesontsteking bij het paard met ontstekingsremmers

Een andere manier om de schade aan de pees te verminderen of te beperken is het gebruik van anti-inflammatoire middelen, zoals bijvoorbeeld metacam. In sommige landen wordt daarvoor ook bute (phenylbutazone) gebruikt. Het is altijd verstandig de aard van de eventuele kreupelheid te onderzoeken voordat (een deel van) de pijn wordt gemaskeerd door het geneesmiddel. Wanneer een peesblessure wordt vermoed kan het paard eerst geen werk doen omdat het zeker in combinatie met pijnstillende medicatie tot overbelastig en verdere schade kan leiden. Hoewel in het verleden veelal boxrust werd voorgeschreven, is de huidige opinie meer die van (gecontroleerde) beweging. Dit omdat het paard een loopdier is en vaak wordt gezien dat dieren na boxrust zich helemaal uitleven of zelfs (gedeeltelijk) verdoofd op stal gehouden moeten worden. Het idee is dat wanneer de blessure zeer ernstig is, het paard toch weinig zal bewegen vanwege de pijn, aangenomen dat pijnstillers niet in hoge doseringen worden gebruikt. Pijn heeft namelijk een signalerings- en beperkingsfunctie uit zelfbescherming. Net als mensen hebben paarden verschillende pijndrempels, dus is het van belang dat men het paard kent om de ernst ervan in te kunnen schatten. Uiteindelijk zal met een zeer zorgvuldig trainingsschema het werk weer moeten worden opgebouwd.

Hoe genezen peesblessures bij het paard?

Voordat andere voorkomende en experimentele behandelingen kunnen worden besproken, moet men eerst weten hoe pezen genezen. Hier worden pezen beschreven als een bundel van collageenvezels die zeer goed gestructureerd zijn en parallel naast elkaar lopen. Deze specifieke structuur maakt de pezen sterk, elastisch en flexibel maar maakt het tegelijkertijd beperkt in beweging. Wanneer deze zeer goed gorganiseerde structuur onderbroken wordt door een peesontsteking (tendonitis), onderbrekingen of scheurtjes, komt de oorspronkelijke structuur in principe niet weer terug. Bij het genezen van de pees wordt het beschadigde weefsel vervangen door een ander type collageen dan het oorspronkelijke. Dit heeft ook niet dezelfde structuur en functie als het weefsel van de onbeschadigde pees. Met andere woorden, het littekenweefsel dat ontstaat, is niet zo sterk als het oorspronkelijke (onbeschadigde) peesweefsel en dit weefsel zal een zwak punt blijven wanneer de training weer wordt opgepakt. Wanneer de peesontsteking terugkomt, zal dit vaak juist op de plaats van de oude blessure zijn en dan vooral op de overgang van littekenweefsel naar peesweefsel. Therapie zal er dus op gericht zijn de sterkte van de genezende pees te optimaliseren en het terugkeren van tendonitis te beperken.
Voor wat betreft milde peesontsteking kunnen de hierboven besproken therapieёn (rust, koelen, pijnstillers en ontstekingsremmers) genoeg zijn. Wanneer de blessure als meer dan mild of zwaar wordt aangeduid en/of wanneer het paard hoog in de sport loopt, kunnen aanvullende behandelingen nodig zijn, zeker om het risico van terugkeren van de blessure te beperken.

Splitsen (klieven) van de pees bij het paard

Wanneer er een grote zogenaamde ‘core’ laesie (beschadiging) op de echo te zien is, kan een zogenaamde pees klieving procedure worden uitgevoerd. Daarbij wordt de peesschede schoongemaakt en ontdaan van litteken- en ontstekingsweefsel. Bij deze core laesie is een gebied ontstaan waarbij ernstige onderbreking is opgetreden van de peesvezels en zich bloed, vocht en dood weefsel heeft verzameld. Het doel is dan deze beschadigingen open te maken naar de oppervlakte van de pees en alles wat er niet hoort, eruit te laten gaan en eventueel nieuwe bloedaanvoer toe te laten. Met deze procedure keert ongeveer 75% terug in de sport. Verder wordt het klieven van het zgn. check ligament dat de oppervlakkige buigpees met het pijpbeen verbindt ook nog wel eens toegepast om zo de pees meer ruimte te geven en de omliggende spier een meer ondersteunende functie te geven.

Injectie in de pees bij het paard met Hyaluronzuur

Een additionele therapie die gebruikt wordt voor tendonitis in het gebied van de peesschede is het injecteren van hyaluronzuur. Het wordt ook veel gebruikt bij de behandeling van gewrichtsaandoeningen, omdat hyaluronzuur wordt beschouwd als smeermiddel in een gewricht, en het heeft volgens sommigen ook meerdere eigenschappen die ontstekingsremmend werken. De postitieve werking van hyaluronzuur in de behandeling van tendonitis zijn wat tegenstrijdig maar er zijn wat studies die een positief effect laten zien.

Injectie in de pees bij het paard met Corticosteroïden

Corticosteroïden zijn reeds lang bekend als sterke en effectieve ontstekingsremmers. Ook in het geval van een pees(schede)ontsteking wordt dit middel locaal geïnjecteerd, wat in de meeste gevallen leidt tot een (tijdelijke) verlichting van de klachten. Echter, de laatste jaren heeft men ontdekt dat het injecteren van corticosteroïden in pezen en gewrichten op langere termijn juist artrose in de hand werkt. Om die reden dient hier gereserveerd mee om gegaan te worden.

Stamcel(therapie) bij het paard

De laatste jaren is men zich meer gaan richten op de mogelijkheid om ongedifferentieerde cellen aan te zetten tot het maken van peesweefsel en deze lokaal terug te brengen in de beschadigde pees. In beginsel heeft iedere cel in het lichaam de mogelijkheid onder de juiste omstandigheden zich te differentiёren tot iedere gewenste orgaancel. Hiertoe worden bij het paard meestal uit het borstbeen (sternum) ongedifferentieerde stamcellen geoogst die vervolgens in het laboratorium worden opgewerkt en in dit geval worden aangezet tot het differentiёren naar peescellen. Het betreft hier een (experimentele) procedure die deskundig moet worden uitgevoerd en kostbaar is. Hoewel er successen mee behaald zijn, blijft het gemiddelde slagingsprecentage steken rond de 40%. Het verdient de voorkeur deze procedure bij een gerenommeerde kliniek te laten uitvoeren. Stamceltherapie wordt ook wel gecombineerd met PRP therapie (zie hieronder).

Platelet Rich Plasma (PRP) bij het paard

De afkorting PRP staat voor Platelet-Rich-Plasma, ofwel bloedplasma dat rijkelijk gevuld is met bloedplaatjes. Deze bloedplaatjes bevatten een hoog gehalte aan groeifactoren (o.a. insulin-like growth factor (IGF) dat ook los wordt toegepast) en andere herstelbevorderende eiwitten. Bij PRP therapie wordt bloed van het paard afgenomen en door middel van een verfijnd procedé worden de bloedplaatjes in dit bloed geconcentreerd. Hierdoor ontstaat een voor het paard lichaamseigen vloeistof met sterke herstelbevorderende eigenschappen. Dit eindproduct wordt onder echobegeleiding geïnjecteerd in het gebied waar de blessure zich bevindt.

Lasertherapie bij het paard

Oorsponkelijk werd lasertherapie in de humane fysiotherapie gebruik door middel van Low Level Laser Therapie (LLLT). Omdat de eerste low level lasers een zeer beperkt doordringend vermogen hadden heeft deze techniek nooit een hoge vlucht genomen. Echter, de laatste jaren is met de komst van de High Power laser Therapie (HPLT) het doordringend vermogen (tot wel 8 centimeter!) en de intensiteit alsmede golflengte belangrijk verbeterd. Ze zijn afgeleid van lasers die in de chirurgie worden gebruikt.

Lasertherapie is het gebruik van laserlicht bestemd voor aandoeningen en laesies om genezing te bevorderen. Het laserlicht dringt het behandelend weefsel binnen en wordt geabsorbeerd door de cellen. In de cel wordt het licht omgezet tot chemische energie, in de vorm van ATP (adenosine-tri-phosphate). Deze verhoogde ATP in de cel stimuleert de interne processen. Op deze manier kunnen cellen gestimuleerd worden die verschillende functies hebben binnen het genezingsproces van bijvoorbeeld een wond of een peesontsteking.

Tijdens het genezingsproces spreken we over verschillende fases waar de laser op ingrijpt:

• Ontstekingsfase
• Proliferatiefase
• Organisatiefase

Tijdens de ontstekingsfase helpt de laser om de specifieke cellen te activeren die nodig zijn voor het reparatieproces. Hierbij denken we vooral aan de activatie van de macrofagen en fibroblasten ten behoeve van het wondherstel. Verder stimuleert het laserlicht het vasculaire– en lymfestelsel, zodat de bloedsomloop en de lymfecirculatie op de plaats van het aangedane weefsel zo optimaal mogelijk zijn, om afvalstoffen af te voeren en bouwstoffen toe te voeren.

Tijdens de proliferatiefase vindt de infiltratie van de fibroblasten plaats en wordt er een netwerk van kleine bloedvaatjes gevormd. Dit betekent de overgang van alarmering en activering naar herstel.
Verder wordt het wondgebied verkleind, doordat de wondranden naar elkaar toe worden getrokken. De fibroblasten vormen nieuw bindweefsel dat de wond overbrugt. De sterkte van dit pasgevormde littekenweefsel is nog niet erg groot. Laser stimuleert de vorming van een litteken, maar tegelijkertijd voorkomt lasertherapie het ontstaan van verklevingen van het litteken met de onderliggende weefsels. Met behulp van lasertherapie wordt er een mooi, strak maar tegelijkertijd soepel, litteken gevormd.

De organisatiefase kan enkele maanden tot jaren in beslag nemen. In deze fase wordt de treksterkte van het litteken aangepast aan de mechanische eisen die op het weefsel van toepassing zijn. Met andere woorden; de belastbaarheid van het weefsel wordt vergroot, zodat het normaal gebruikt kan worden.

Een peesblessure geneest op dezelfde manier als een wond. Tijdens een peesblessure is er ook sprake van een overbelasting die letsel als gevolg heeft. Dit letsel kan variëren van een aantal gescheurde peesvezels tot een complete scheur van de gehele pees. Ook tijdens de genezing van deze blessure vinden de drie fases van wondgenezing plaats. Pezen hebben van nature een lage doorbloeding en lasertherapie kan het natuurlijke genezingsproces ondersteunen. Onderzoek bij een Duitse paardenkliniek heeft zelfs een rendement van ca. 80% aangetoond in een grote groep (150) paarden met een peesblessure.

Extra corporale shock wave therapie (ESWT) bij het paard

ESWT of extracorporal shock-wave therapie is een behandelingstechniek die kan gebruikt worden bij een aantal orthopedische problemen bij paarden. Deze behandelingsmethode is zoals vele therapieën afgeleid vanuit de humane geneeskunde. Shock-wave wordt reeds een 15-tal jaar gebruikt in de humane geneeskunde. Naast het oorspronkelijke doel voor het vergruizen van nierstenen, worden ook heel wat orthopedische problemen aangepakt met shock-wave therapie. Enkele gekende voorbeelden zijn: behandeling van slecht helende fracturen (delayed union of non union), behandeling van tenniselleboog en hielspoor. Vrij recentelijk wordt ook in de behandeling van peesproblemen gebruik gemaakt van shock-wave therapie.
Zoals de term zelf zegt, wordt er gebruik gemaakt van “shock-waves”. Dit zijn hoog-energetische geluids/drukgolven die worden opgewekt in een generator en via een “applicator” op het te behandelen weefsel worden overgebracht. Men moet hierbij denken aan het gooien van een steen in rimpelloos water waarbij kringen ontstaan. Naast het puur mechanisch effect zijn er ook effecten op celniveau:

Stimulatie van de celdeling

Stimulatie van de activiteit van bepaalde receptoren op het oppervlak van de cellen leidt tot verhoging van de doorbloeding op de plaats van de aanhechting van pezen en ligamenten; dit leidt tot een sneller herstel en een verlaagde pijngewaarwording.

Het effect is afhankelijk van het energetisch niveau en het aantal shocks dat wordt toegediend. Bij gebruik van een te hoog energieniveau of te veel shocks kan weefselnecrose optreden. Bij te laag energieniveau bij de behandeling van botproblemen zal dan weer geen effect bekomen worden. In andere gevallen zal een laag energieniveau weer een positief effect hebben op de celactiviteit en de wondheling. Het is daarom zeer belangrijk dat het gebruik van shock-wave therapie gebaseerd is op grondig klinisch en vaak ook echografisch onderzoek. Dit vereist de nodige kennis van de verschillende letsels.

Aquatherapie bij het paard

Er zijn verschillende manieren om water te gebruiken voor heling en revalidatie van een (pees)blessure. Dat kan bijvoorbeeld in een zwembad, in een whirlpool, in een onderwatertredmolen, in een watergang, door na het rijden de benen af te spuiten of door het paard door een beek of zee te laten stappen. Het is vrij eenvoudig om een paard te laten zwemmen. Er zijn diverse paardenzwembaden waarbij het zwemmen overgelaten wordt aan ervaren personeel. Over het algemeen is het raadzaam om eerst de behandelend veearts te raadplegen of zwemmen wel goed is voor het dier. Wanneer een paard gewend is om te zwemmen, zal het zich meestal in uitgestrekte draf door het water bewegen. Dit wordt een diagonale tweetaktbeweging genoemd. Het ervaren paard zal zijn benen maximaal uitslaan, waarbij de meeste kracht van de achterhand uitgaat. Voor deze zwembeweging is evenveel kracht nodig als voor de arbeidsgalop en vandaar dat zwemmen voor het paard inspannender is dan uitgestrekte draf in de dressuurbaan. Voor de meeste paarden is zwemmen behoorlijk vermoeiend en als ze het niet gewend zijn, kunnen ze erg snel moe worden. Vandaar dat alleen ervaren begeleiders met paarden mogen zwemmen.

Het belangrijkste voordeel van zwemmen is dat de opwaartste druk van het water de zwaartekracht drastisch reduceert en het paard daardoor voor een deel gewichtsloos wordt. Op deze manier kunnen geblesseerde paarden, die normaal gesproken volledige rust zouden moeten houden, gewoon werken zonder dat het geblesseerde lichaamsdeel belast wordt. In de meeste gevallen zal het herstelproces bij een dergelijke therapie ook aanzienlijk sneller verlopen. Door de opwaartse kracht van het water (hydrostatische druk) wordt het paard als het ware opgetild. Deze hydrostatische druk, samen met de eigenschap van waterdeeltjes om bij elkaar te blijven, zorgt ervoor dat de geblesseerde lichaamsdelen gemasseerd worden, doordat het dier zijn eigen gewicht door de tegendruk van het water moet werken. Hierin schuilt echter ook het gevaar dat een geblesseerde pees deze belasting (nog) niet aankan! Daarom moet ondersteuning van de genezing en hulp bij revalidatie van peesblessures onder begeleiding plaatsvinden, omdat het type aquatherapie en het gebruikte regime in bepalend zijn voor de uitkomst.

Tenslotte

Uiteraard is het combineren van bovenstaande therapieën met het klassieke ‘stappen op het harde’ nog steeds een goede optie. De eerste maand na constateren van de blessure moet in ieder geval gereserveerd omgegaan worden met het aanbieden van beweging (ongeacht de therapievorm), maar zoals gezegd heerst de laatste tijd de opvatting dat een paard een loopdier is en boxrust niet altijd bevorderlijk is voor de genezing. Het hangt ook van de aard van het dier af welke vorm van (gecontroleerde) beweging bruikbaar is. Zelfs stappen onder het zadel kan voor sommige dieren beter (controleerbaar) zijn dan bijvoorbeeld beperkte weidegang of weidegang op een klein oppervlak. Totale revalidatie na een peesblessure beslaat vaak maanden. Overleg met uw dierenarts voor het beste schema.

Gewrichtsproblemen bij paarden

Op een andere pagina kunt u meer lezen over andere problemen van het bewegingsapparaat bij paarden.

Deel dit bericht

Tweet

Download nu gratis het boekje ’15 beweegtips voor paarden’ t.w.v. € 4,95.

Heeft u vragen? Wij helpen u graag.
Neem contact op.