Artrose paarden: ontstaan, oorzaak & diagnose

Het is een ongewenste diagnose voor iedere ruiter: artrose die heel geleidelijk of na een ongeluk in de gewrichten van het paard ontstaat. Hoe kunt u de klachten herkennen en hoe wordt de diagnose gesteld?

Hoe ontstaat artrose bij paarden?

Hoe herkent u gewrichtsslijtage en hoe wordt de diagnose gesteld?
oud paard artroseArtrose is een ongewenste diagnose voor ieder paard, ongeacht of het voor sport of recreatie wordt gebruikt. Of de situatie plotseling ontstaat na een ongeluk of met geleidelijk toenemende stijfheid erger wordt? Het betekent hetzelfde: chronische ontsteking veroorzaakt een permanente achteruitgang van het kraakbeen in de gewrichten van het paard. Deze schade is onomkeerbaar. De realiteit is immers dat het vrijwel onmogelijk is het gewricht te repareren of artrose te genezen. Het doel van behandeling is de ontsteking – en dus pijn – te verminderen, waardoor de kans op verdere gewrichtsschade wordt beperkt. Hoe vervelend dit ook klinkt, huidige onderzoeken zijn erop gericht nieuwe behandelingen te ontwikkelen en managementtechnieken te onderzoeken die het paard helpen langer hun werk te kunnen doen en comfortabeler te kunnen leven met artrose. Hieronder volgt een overzicht van hoe artrose zich bij paarden ontwikkelt, hoe er mee omgegaan (‘gemanaged’) kan worden en wat de beschikbare behandelingen zijn.

Het cascade effect

De knieёn, het sprong- (halverwege achterbeen) en kootgewricht zijn ontworpen om te buigen, samengedrukt en uitgerekt te worden tot wel duizenden keren per dag. En dit jaren achter elkaar. Daarbij moet het gewricht van het dier ondersteund schokken kunnen opgevangen. Vaak wordt alleen gedacht aan gewrichten in de benen, maar bijvoorbeeld de rug bestaat ook uit een groot aantal kleinere gewrichten die eveneens aan nogal wat krachten onderhevig zijn.

Gewrichten bestaan uit diverse componenten:

  • collaterale ligamenten (banden) die zijdelingse bewegingen van botten moeten verhinderen
  • synoviaalvloeistof die de ruimte in het gewricht tussen de kop en de kom opvult, voor smering zorgt en het kraakbeen voedt
  • het gewrichtskapsel dat het gewricht stabliseert
  • de synoviaalmembraan die de gewrichtsvloeistoffen reguleert
  • het gewrichtskraakbeen, het zachte stuctuurweefsel dat om de uiteinden van de botten van het gewricht zit en daar een kussenfunctie heeft

Het kraakbeen is een raamwerk van weefsel dat bestaat uit strengen van een soort bindweefsel – collageen – dat de structuur stevigheid geeft. Deze strengen zijn verweven met proteoglycanen. Dit zijn lange, op eiwit gebaseerde moleculen met een negatieve lading die water vasthouden. Wanneer het gewricht buigt wordt het kraakbeen ingedrukt en weer uitgerekt. Daarbij wordt het water in en uit de tussenruimtes geforceerd, wat bijdraagt aan het schokbreker-effect.

artrose paard

Wanneer een paard beweegt, kan het bewegen en samendrukken milde ontstekingsreacties veroorzaken. Deze zijn nodig voor de reparatie van het kraakbeen. Onder normale omstandigheden houdt het afweersysteem de ontsteking onder controle en blijft het gewricht gezond en stevig. Soms echter overstijgt het ontstekingsproces het vermogen van het lichaam dit binnen de perken te houden. Dit kan worden veroorzaakt door een acute beschadiging of door langdurige inspanning. Op dat moment wordt een serie van gebeurtenissen ingezet:

  • de ontstekingsenzymen breken de smerende synoviaalvloeistof af, die daardoor dunner wordt
  • de proteoglycanen gaan verloren
  • de collageenstrengen verliezen hun onderlinge verband, waardoor het gewrichtskraakbeen het vermogen verliest het water, dat nodig is voor de smering, vast te houden

Vervolgens stimuleert deze schade het ontstaan van meer ontstekingen, waardoor de gewrichtsspleet wordt gevuld met vocht dat leidt tot druk, pijn en stijfheid. Het toenemen van de ontstekingsenzymen resulteert in verdere afbraak van de synoviaalvloeistof, wat weer zorgt voor meer schade aan het gewrichtskraakbeen.

Wanneer dit niet wordt onderkend, kan veel meer degeneratie optreden, omdat de ontstekingsreactie het verlies van proteoglycanen en collageen aanwakkert. Deze negatieve spiraal is een voorbeeld van hoe een acuut probleem (bijvoorbeeld verwonding) progressieve schade kan veroorzaken. Uiteindelijk kan het kraakbeen scheuren of geheel weggevreten worden, waardoor de kale uiteinden van de botten tegen elkaar aan schuren. Dit is een pijnlijk en vergevorderd stadium van osteoarthrose, ook wel degeneratieve gewichtsaandoening genoemd.

radiografie paard artrose

Röntgenfoto bij een paard

Diagnose van artrose: een uitdaging

Om een paard te helpen comfortabel te leven met artrose is het van groot belang deze aandoening in een vroeg stadium op te sporen en de ontsteking onder controle te krijgen. Dit voorkomt verdere schade aan het kraakbeen. Maar in de meeste gevallen – wanneer een paard kreupel is – is de artrose al (ver)gevorderd. Daarom is het belangrijk om zelfs ook maar de kleinste afwijking in het bewegingspatroon of pijnsensatie van het paard waar te nemen. Sommige paarden laten een afwijking zien in de manier van bewegen: het dier toont stijf totdat het opgewarmd is en/of maakt (tijdelijk) kortere passen.

Aan de Faculteit Diergeneeskunde (Dr. W. Back cs.) is een systeem ontwikkeld (Qhorse®) dat zeer nauwkeurig de bewegingen van een paard analyseert en een onregelmatigheid kan detecteren dat met het blote oog (nog) niet zichtbaar is. Zo kunnen reeds in een vroeg stadium afwijkingen worden opgespoord en kunnen de effecten van therapie gemeten worden.

Andere dieren tonen verzet op één teugel of in één richting of laten afwijkingen zien in een bepaalde gang, zeker wanneer dat voorheen geen moeite kostte. In sommige gevallen kan artrose leiden tot een zure (verzetterige) houding of verzet tegen de hulpen van de ruiter. Hier kan sprake zijn van verminderde flexibiliteit, bijvoorbeeld in de rug te merken aan verminderde lengtebuiging en bijvoorbeeld ook moeilijker halsstrekken en nageven.
Een dierenarts zal het diagnostisch onderzoek beginnen met klinisch onderzoek om te kijken of er zwelling of verhoging van temperatuur aanwezig is in één van de gewrichten. Daarna volgt een volledig kreupelheidsonderzoek inclusief het testen van de flexibiliteit.

rontgenfoto paard artroseIsotopenonderzoek of scintigrafie kan vroege veranderingen detecteren die wijzen op schade in de botten. Dit is een onderzoek waarbij organen worden afgebeeld met behulp van radioactieve stoffen die ioniserende straling uitzenden. Röntgenonderzoek kan de meer significante verschillen aantonen die samengaan met verder ontwikkelde artrose. Artroscopie (kijkoperatie in het gewricht) is de meest directe manier om afwijkingen van het kraakbeen aan te tonen.

Artrose bij paarden behandelen

Op een andere pagina kunt u verder lezen over het behandelen van artrose bij paarden. Of lees meer over andere problemen van het bewegingsapparaat bij paarden.

Deel dit bericht

Stuur door via e-mail Print pagina

Download nu gratis het boekje ’15 beweegtips voor paarden’ t.w.v. € 4,95.

Download gratis

Heeft u vragen? Wij helpen u graag.
Neem contact op.

Beoordeling van dit artikel:
Eugene Matthijssen

Geschreven door Eugène Mathijssen

Hoofdredacteur van Bewegen zonder Pijn. Gezondheidsjournalist en auteur van diverse gezondheidsboeken. Zijn belangstelling gaat vooral uit naar alternatieve behandelingsmogelijkheden en andere natuurlijke kruiden en substanties met geneeskrachtige eigenschappen.
Neem contact op Eugène Mathijssen