Osteoporose

Jaarlijks is het in oktober Wereld Osteoporose Dag. Op die dag is internationaal veel aandacht voor deze botziekte, die één op de drie vrouwen en één op de zeven mannen treft. In dit artikel gaan we uitgebreid in op osteoporose. U vindt het laatste wetenschappelijke nieuws, een zelftest om uw risico te bepalen en een uitgebreid dossier met interessante artikelen over deze aandoening.

osteoporose

Alles wat je moet weten over Osteoporose: wat is het, oorzaak, symptomen, diagnose, behandeling en hoe voorkom je het?

Bij iedereen verliezen de botten hun stevigheid bij het ouder worden. Bij één op de drie vrouwen en één op de 7 mannen boven de 60 jaar verloopt dit afbraakproces van botcellen in een te hoog tempo. Dit wordt osteoporose of botontkalking genoemd. De botten worden dunner en brozer, waardoor de kans op een botbreuk toeneemt. Bij vrouwen kan het totale verlies aan botweefsel zelfs oplopen tot 50 procent. Dagelijks breken 250 mensen een bot als gevolg van osteoporose. In de meeste gevallen gaat het om een valongeluk, waarbij vooral botbreuken ontstaan in de heupen (17.000 per jaar), pols (12.000 per jaar) en ruggenwervels (16.000 per jaar).

Inhoudsopgave

Wat is osteoporose?
Wat is het verschil tussen osteoporose en Osteopenie?
Waardoor wordt osteoporose veroorzaakt?
Wat zijn de symptomen van osteoporose?
Diagnose osteoporose
Behandeling osteoporose
Voedingssupplementen en osteoporose
Medicijnen en osteoporose
Zelftest: hoe groot is uw kans op osteoporose?
Wat is de beste preventie tegen osteoporose en botbreuken?
Oefeningen om de botten sterk te houden
Verder lezen over osteoporose

Wat is osteoporose?

Net als uw huid, spieren en organen bestaan uw botten uit levend weefsel. Tijdens uw leven wordt de kalkmassa van uw botten continu opgebouwd en weer afgebroken. Zo wordt eens in de tien jaar uw skelet volledig vernieuwd. Tot het 35e levensjaar is de botaanmaak groter dan de botafbraak. Wanneer u de veertig gepasseerd bent, neemt de botmassa met ongeveer twee procent per jaar af. Hierdoor wordt het skelet brozer. Door diverse oorzaken kan dit proces in een stroomversnelling raken. Dan wordt gesproken over osteoporose of botontkalking. Al bij een onschuldige val in huis of op straat kunnen de botten dan gemakkelijk breken.

Wat is het verschil tussen osteoporose en osteopenie?

Bij osteopenie zijn uw botten poreuzer, maar nog niet zo zwak dat ze gemakkelijk kunnen breken. Als u deze aandoening heeft, bevindt u zich echter wel in het voorstadium van osteoporose. Uiteindelijk zal osteopenie overgaan in deze botaandoening. Voldoende beweging en een goede toevoer van botopbouwende nutriënten kunnen helpen om osteopenie te voorkomen. Lees meer over osteopenie.

Waardoor wordt osteoporose veroorzaakt?

De belangrijkste oorzaak van osteoporose is de overgang bij vrouwen. In deze periode stoppen de eierstokken met de productie van oestrogeen. Dit vrouwelijk geslachtshormoon heeft een remmende werking op de afbraak van botmineralen. Zodra deze bescherming wegvalt, gaat de botmassa dus afnemen.
Osteoporose bij mannen treedt gemiddeld 10 jaar later op dan bij vrouwen. Dat komt omdat mannen over meer botweefsel beschikken. Ook hier kan een verandering in de hormoonhuishouding een rol spelen. Er wordt minder testosteron aangemaakt. En dit hormoon speelt een belangrijke rol bij de opbouw van botweefsel.
Osteoporose kan ook erfelijk belast zijn. Als één van uw ouders, broers of zussen botontkalking heeft, dan heeft u ook een grote kans op het krijgen van broze botten.
Bij bepaalde vormen van reuma – zoals reumatoïde artritis of de ziekte van Bechterew – kan ook osteoporose ontstaan. Ook het langdurig gebruik van prednison kan een risico vormen.

Recent nieuws over osteoporose

Wat zijn de symptomen van osteoporose?

Naar schatting één miljoen mensen in Nederland hebben osteoporose zonder het zelf te weten. Osteoporose geeft immers tot de eerste botbreuk geen klachten. Dus tot die tijd merkt u er zelf niets van. Toch kan het afnemen van uw lichaamslengte én pijn in de rug een teken zijn dat uw botten brozer worden. Dit ‘krimpen’ wordt veroorzaakt door het inzakken van meerdere ruggenwervels, waardoor u maar liefst tot 25 centimeter kleiner kunt worden. Dit leidt tot pijn in de rug bij het bewegen. Deze klachten zijn tijdelijk en dus niet te verwarren met artrose in de rug.

Diagnose osteoporose

Hebt u een bot gebroken, of merkt u dat u kleiner wordt? Maak dan een afspraak met uw huisarts om te laten onderzoeken of u osteoporose heeft. Met een DXA-scan kan de botdichtheid van uw heup en onderrug gemeten worden. Als deze te laag is, dan is de kans op botbreuken groot en heeft u mogelijk osteoporose. Eventueel kan uw arts besluiten om ook een Vertebral Fracture Assessment (VFA) uit te voeren. Daarmee kan de hoogte van de wervels opgemeten worden. Een röntgenfoto van de wervelkolom kan informatie geven over de stand van de ruggenwervels. Wordt de osteoporose veroorzaakt door een andere aandoening – bijvoorbeeld een reumatische – dan zal een extra bloed- en urineonderzoek worden uitgevoerd. De urine wordt gecontroleerd op de hoeveelheid calcium en botafbraakproducten. Het bloedonderzoek geeft meer informatie over bloedbezinksel (een indicatie voor de aanwezigheid van ontstekingen), vitamine-D gehalte en hormonen.

Behandeling osteoporose

Bij de behandeling van osteoporose worden drie doelen nagestreefd: pijnbestrijding, botbreuken voorkomen en verder botverlies stoppen. Pijn kan het gevolg zijn van een botbreuk of ingezakte ruggenwervels (niet te verwarren met artrose in de rug). Soms is Paracetamol voldoende. Als dit middel onvoldoende werkt, dan kan de arts een ontstekingsremmer (NSAID) voorschrijven. Bij een acute ingezakte ruggenwervel zal er morfine of een morfine-achtige stof nodig zijn.

Voedingssupplementen en osteoporose

Om botbreuken en verder botverlies te voorkomen, zal uw arts u adviseren om meer te bewegen, voldoende in de zon te lopen en gezond te eten. Ook kan hij u preparaten met Calcium, Vitamine D3 en Vitamine K2 voorschrijven.
Vitamine D3 bevordert de opname van Calcium in de botten en vermindert de uitscheiding van dit botmineraal. Calcium zorgt voor stevigheid in de botten.
Vitamine D3 wordt vooral onder invloed van zonlicht in de huid aangemaakt. Daarom ook het advies om meer buiten in de zon te lopen. Toch heeft een groot deel van de bevolking een chronisch tekort aan Vitamine D3. Het is daarom nooit verkeerd om dit extra in te nemen in de vorm van een voedingssupplement. Bij een ernstig Vitamine D3-tekort kunnen ook injecties een uitkomst bieden. U kunt altijd door uw huisarts een Vitamine D3-meting laten doen door middel van een bloedonderzoek. Verder is Magnesium belangrijk omdat dit de Calcium in de botten vasthoudt.
Vitamine K2 is belangrijk bij de daadwerkelijke verwerking van Calcium in de botten.
Verder zal de arts uw valrisico in kaart brengen. Bij verminderde spierkracht of evenwichtsproblemen kan hij u doorsturen naar een fysiotherapeut. Is de kans op een val erg groot, dan kan doorverwijzing volgen naar een valpolikliniek in het ziekenhuis.

Medicijnen en osteoporose

bot gebrokenBij ernstige vormen van osteoporose zult u van uw arts een recept voor bisfosfonaten krijgen. Deze medicijnen remmen het verlies aan botweefsel sterk af en kunnen soms zelfs de botdichtheid iets verhogen. Uit onderzoek blijkt dat bij gebruik van bisfosfonaten de kans op een botbreuk met 50 procent vermindert. Andere medicijnen die de botdichtheid kunnen verhogen zijn Denosumab en Raloxifeen. Als deze medicijnen niet werken, kan de arts ook schildklierhormonen als medicijn voorschrijven. Deze hormonen hebben een grote invloed op de Calciumhuishouding van uw lichaam.

Zelftest: hoe groot is uw kans op osteoporose?

Dat kunt u zelf bepalen aan de hand van deze negen vragen. Het enige wat u hoeft te doen is de vragen met ‘ja’ of ‘nee’ te beantwoorden. Noteert u die op een velletje papier. Aan de hand van uw antwoorden kunt u daarna uw mogelijke risico op osteoporose heel eenvoudig vaststellen.
1) Is uw leeftijd hoger dan 60 jaar?
o Ja
o Nee
2) Hebt u sinds u 50 jaar bent geworden een botfractuur gehad?
o Ja
o Nee
3) Hebt u een lagere BMI dan 19,0, dus ondergewicht?
o Ja
o Nee
(Dit kunt u zo berekenen: gewicht in kilogrammen delen door uw lichaamslengte in centimeters)
4) Is uw lichaamslengte na uw 40e met minimaal 4 centimeter afgenomen?
o Ja
o Nee
5) Heeft uw vader of moeder ooit een heup gebroken?
o Ja
o Nee
6) Hebt u last van reumatoïde artritis, een aandoening aan het maagdarmkanaal, chronische nierziekte, schildklierproblemen, diabetes, borstkanker, prostaatkanker, immobiliteit, vervroegde menopauze, HIV, longziekte en/of laag testosteron?
o Ja
o Nee
7) Hebt u ooit langer dan drie maanden één of meerdere van de volgende medicijnen gebruikt: corticosteroïden, aromataseremmers, androgeendeprivatietherapie, PPAR-gamma agonisten, protonpompremmers, immunosuppressiva, schildkliermedicatie, steroïden voor laag testosteron of oestrogeen, antidepressiva, antipsychotica, antepileptica?
o Ja
o Nee
8) Drinkt u meer dan drie glazen alcohol per dag?
o Ja
o Nee
9 Rookt u?
o Ja
o Nee

Uitslag
Hebt u één of meerdere vragen met ‘ja’ beantwoord? Dan is het advies om met de huisarts uw risico op botontkalking te bespreken. Het meten van de botdichtheid kan meer duidelijkheid geven. Uw kans op osteoporose is sterk verhoogd als u de eerste drie vragen al twee keer of meer met ‘ja’ hebt beantwoord. Dan is een bezoek aan de huisarts zeer aan te raden.

Wat is de beste preventie tegen osteoporose en botbreuken?

  • Bewegen is goed voor de botten. Als u wandelt, fietst, tuiniert, roeit of golft, worden uw botten zwaarder belast. Daardoor worden ze steviger.
  • Eet vier porties zuivel per dag. Melk, yoghurt en kaas bevatten veel calcium. Een recent onderzoek laat zien dat het gebruiken van zuivel niet zinvol is bij het aanpakken van osteoporose. Ook heeft het nadelige invloeden bij reumatoïde artritis.
  • Ga elke dag minstens 30 minuten naar buiten. Ook op een bewolkte dag maakt uw huid voldoende vitamine D aan. Van oktober tot april is het zonlicht te zwak. Gebruik dan een vitamine D3-supplement.
  • Eet veel groenten, graanproducten, noten en peulvruchten. Deze bevatten veel sporenelementen die een bijdrage leveren aan het behoud van sterke botten.
  • Laat uw ogen regelmatig controleren. Als u zicht minder wordt, neemt de kans op valongelukken – en dus botbreuken – toe.
  • Zorg voor goede verlichting in uw huis. Veel valongelukken vinden plaats als het schemerig of donker is. Bijvoorbeeld bij het ’s nachts naar het toilet gaan.
  • Na een botbreuk kan er valangst ontstaan. Dit heeft een grote impact op het dagelijks leven, omdat u minder lichamelijk actief zult zijn. Het is zelfs zo, dat mensen met valangst eerder vallen. Sommige ziekenhuizen hebben een eigen valpolikliniek, waar u wordt geleerd hoe een val te voorkomen.
  • Verwijder zoveel mogelijk losse voorwerpen in uw huis. Dit vermindert de kans op een valongeluk.

Oefeningen om de botten sterk te houden

Lichaamsbeweging helpt om de sterkte en dichtheid van de botten op peil te houden. Dat hoeft absoluut niet op topniveau. Belangrijker is, dat u uw botten belast om de aanmaak van botcellen te stimuleren. Stevig doorwandelen, fietsen, dansen, fitness en hardlopen zijn stuk voor stuk goede bewegingsvormen om osteoporose te voorkomen. Bent u niet zo’n sporter? Ook activiteiten als tuinieren, traplopen en boodschappen hebben een positieve invloed op uw botten. Houd u iedere dag aan de Nederlandse Norm van Gezond Bewegen. En dat is een half uur lichaamsbeweging per dag.

Op NPO 1 wordt iedere werkdag het programma ‘Nederland in Beweging’ om 09.15 uur uitgezonden. Deze gymnastiekoefeningen kunt u voor de buis in uw eigen huiskamer doen. Wilt u liever bewegen wanneer het u uitkomt? Dan volgt hier een aantal oefeningen die gericht zijn op het versterken van uw botten. Werk dit trainingsprogramma twee keer per dag af. Wanneer u pijn voelt, dan stoppen.

Oefening 1:

Ga op uw rug op bed liggen met de armen langs uw lichaam en de benen gesterkt. Span de spieren van uw billen en buik aan en strek uw lichaam zoveel mogelijk uit. Duw uw armen en benen in het bed en uw hoofd in het kussen. Houd deze positie 10 seconden vol. Neem even pauze. Herhaal deze oefening nog twee keer.

Oefening 2:

Ga op een stoel zitten met een armleuning. Kom omhoog en ga helemaal rechtop staan. Ga vervolgens weer zitten. Deze oefening blijft u herhalen totdat de spieren van uw bovenbeen vermoeider gaan aanvoelen.

Oefening 3:

Loop de trap op en af. Doe deze oefening 4 keer per dag, maar reken de keren dat u de trap normaal gebruikt niet mee.

Oefening 4:

Vul twee petflesjes met water. Ga rechtop zitten in een stoel met armleuningen. Pak met iedere hand een waterflesje vast. Nu strekt u uw beide armen recht naar voren en beweegt ze in een vloeiende beweging opzij. Breng uw armen weer naar voren en laat ze vervolgens ontspannen op uw schoot zakken. Gebruik nu alleen uw polsen om uw handen met de gewichtjes op te tillen. Doe deze oefening drie keer achter elkaar.

Oefening 5:

Ga op kleine afstand met uw gezicht naar een muur staan. Uw armen plaatst u iets gebogen tegen de muur. Laat u naar voren vallen en vang uzelf op met uw handen.  Duw uzelf terug naar de beginpositie. Doe deze oefening in drie series van 10 keer. Neem tussen iedere serie even wat pauze.

Verder lezen over Osteoporose

Alle artikelen van Bewegen zonder pijn over osteoporose overzichtelijk voor u op een rij:

10 tips om uw risico op botontkalking te verminderen
Deze aandoeningen zijn slecht voor uw botten
Deze voedingsstoffen helpen kans op osteoporose te verminderen
Osteopenie: zwakke botten die nog niet zo gemakkelijk breken
Osteoporose? Tien tips om een fractuur te voorkomen
Sociale leven kan botten maken of breken
Verbeter uw balans en houd uw botten heel
Vijf signalen die mogelijk kunnen duiden op osteoporose
Wat is het verband tussen artrose en osteoporose?
Wereld Osteoporose Dag: 20 oktober
Kan ‘knuffelhormoon’ osteoporose bij vrouwen voorkomen?

Deel dit bericht

Stuur door via e-mail Print pagina

Gratis boekje "Osteoporose"

Download nu gratis het boekje ‘Osteoporose: alles over de stille bottenroof’ t.w.v. € 4,95.

Download gratis

Heeft u vragen? Wij helpen u graag.
Neem contact op.

Beoordeling van dit artikel:
Eugene Matthijssen

Geschreven door Eugène Mathijssen

Hoofdredacteur van Bewegen zonder Pijn. Gezondheidsjournalist en auteur van diverse gezondheidsboeken. Zijn belangstelling gaat vooral uit naar alternatieve behandelingsmogelijkheden en andere natuurlijke kruiden en substanties met geneeskrachtige eigenschappen.
Neem contact op Eugène Mathijssen